24 december 2010

2011













Aan een ieder die dit leest, die het afgelopen jaar mijn blog heeft gevolgd of wie hier dan ook maar toevallig verzeild raakt. Dank voor jullie belangstelling.

22 december 2010

Duitse in Zwitserland













(foto Meike Seele)

Meike Seele ontmoette ik vorig jaar tijdens een masterclass van Noorderlicht ism oud-Magnumvoorzitter Steward Franklin. Zij begon aan een opleiding tot fotojournalist in Zwitersland. Een land waar ze het als Duitse niet altijd even makkelijk heeft. De Zwitsers vinden al snel dat ze veeleisend is, te veel noten op haar zang heeft... Dat komt ervan als je uit een managementfunctie een carrièreswitch maakt.

Tijdens haar opleiding houdt Meike een blog bij. Mijn Duits is redelijk, maar soms is het lastig te volgen. Toch is het leuk om bij te houden, vanwege haar foto's en bij tijden hilarische beschrijvingen.

Ze werkt inmiddels ook voor een fotopersbureau en maakte daarvoor een serie over een meisje met sporttalent, dat aan volleybal doet. Na afloop concludeerde Meike dat haar serie net zo goed het thema 'vriendschap' had kunnen hebben, aangezien haar hoofdpersoon Hannah en vriendin Sarah veel samen in beeld zijn.

Een foto in de serie valt vooral op: naast een groepje stil staande meisjes hangen drie ballen in de lucht. Meike bekent dat ze dit zelf pas thuis achter de computer opmerkte, maar merkt gekscherend op dat ze hievoor beslist de Nobelprijs voor fotografie verdient.

21 december 2010

Daklozenkrant 3


















(foto Tom van Limpt)

Een tijdje terug kreeg ik een mail van fotograaf Tom van Limpt uit Breda. Hij had gelezen over de krant 'Geen rozen zonder doornen' van Marijke van Ruiten en mij, en vroeg om een exemplaar. Hij heeft belangstelling voor de doelgroep en was benieuwd hoe wij het onderwerp hadden belicht.

Nieuwsgierig naar zijn fotografie bekeek ik zijn website. De serie 'Een tweede blik' viel op, vooral omdat er geen direchte samenhang tussen de portretten leek te zijn. We raakten hierover in gesprek. Het was juist zijn bedoeling dat de kijker onbevangen naar deze mensen keek en dus stond zijn commentaar verstopt onder een icoontje, legde hij uit.

De serie bestaat uit personen over wie vooroordelen bestaan, zoals een hiv-geïnfecteerde, een jonge grootmoeder en een tienervader. Toen ik dat wist, bekeek ik de foto's opnieuw om te zien of ik kon achterhalen wie wie was. 'Je gaat onwillekeurig toch zoeken naar herkenningspunten, mogelijk ingegeven door vooroordelen', mailde ik.

Hij schreef: 'Zelf vind ik het goed om de kijker in het ongewisse te laten. Omdat het anders zo'n 'raad je plaatje' wordt en ik eigenlijk niet toe wil geven aan die zucht naar duidelijkheid. Ik denk dat het project langer in je hoofd blijft werken en meer impact heeft als je het niet vertelt. Dat zal sommige mensen frustreren of ergeren maar dat zegt meer over de kijker, vind ik zelf.'

'Het is niet mijn bedoeling om met mijn vingertje te wijzen, maar de toeschouwer een spiegel voorhouden vind ik wel interessant', besloot hij. Al heeft hij die bedoeling niet, het kan toch dat effect hebben. De toeschouwer voelt zich door de benadering misschien ongemakkelijk. Maar dat vind ik dan weer interessant.

20 december 2010

Eng


















Twee jongens stormden zaterdag tijdens de kerstmarkt mijn cel in de Blokhuispoort binnen. Ze waren geschminkt als vampiers en zagen er heel stoer uit. Hun moeders vonden het goed dat ik ze fotografeerde en op verzoek probeerden ze een 'eng' gezicht te trekken. De ene slaagde daar heel goed in. De ander vond het moeilijk en bleef lachen. Maar dat leverde ook een leuk resultaat op. 'Het is alsof je net iets lekkers hebt gegeten', zei ik. Waarop hij antwoordde: 'Ja, ik heb een hapje uit mama's nek genomen.'

14 december 2010

Engelsen in Frankrijk













(foto Rip Hopkins)

Een van de eerste exposanten die ons opviel tijdens Paris Photo 2010 was Rip Hopkins. Ik vond hem deze week terug in de catalogus. Zelf een Brit die tegenwoordig woont en werkt in Frankrijk, fotografeerde hij Engelsen die in de Dordogne leven. Zo onderzocht hij zijn eigen wortels en probeerde ook die van anderen bloot te leggen. Dit resulteerde in het boek 'Another country', waar deze foto uit afkomstig is.

De foto's hebben allemaal een wat sprookjesachtige sfeer. De geportretteerden poseren op een bijzondere - soms provocerende - manier en met al hun huisdieren. Vooral honden. Doordat de hele scène wordt uitgelicht en het geheel geënsceneerd aandoet, kijk je een tweede keer om te ontdekken wat werkelijk is en wat gespeeld.

Het is het eerste boek dat volledig gewijd is aan Britten in Frankrijk, aldus het bijbehorende persbericht. 'The photographs reveal aspects of British identity which is embedded within a culture of imagination and relates intimately to all the arts.' Daar heb je het al. De beelden overstijgen in elk geval de documentaire fotografie.

'Another country' bevat 128 pagina's, met in totaal 69 kleurenfoto's. De hard cover print met bijdragen van Pauline de La Boulaye en Antony Mair is uitgegeven door Filigranes Éditions en is via internet te bestellen voor €35.

11 december 2010

Two dogs













(foto Graeme Williams)

Deze foto is uit de serie 'Two dogs' van de Zuid-Afrikaanse fotograaf Graeme Williams. Hij sierde als een soort logo de flyers van Photo Off, de alternatieve fotobeurs die tegelijk met Paris Photo werd gehouden. Ik vond de flyer deze week terug en wilde er toch nog even aandacht aan besteden. De zwartwit serie telt 24 foto's, waarop steeds twee honden dolle pret met elkaar hebben. Dit beeld springt er nog het meest uit: beide dieren zijn net los van elkaar, los van de grond en je ziet hun complete schaduwen in het zand.

Williams trof de honden op het strand van Pringle Bay, een uur rijden van Kaapstad. Elke morgen renden ze over de duinen naar de zee, waar ze zich de rest van de dag samen vermaakten. De serie levert Williams de meeste 'fine prints' verkoop op, vertelt hij op zijn site. En dat - bekent hij - terwijl de foto's hem 'zonder twijfel de minste tijd en zeker de minste moeite kostten' van zijn hele oeuvre.

10 december 2010

Huis-aan-huis


















Het Verzetsmuseum heeft mijn serie 'Hoogste tijd om thuis te komen' gekocht. Dat kwam al een paar maanden geleden rond, maar het bericht is deze week ook officieel naar buiten gebracht. Dat gebeurde woensdag, op de verjaardag van De Overval (8 dec), en vanaf die dag tot en met 2 januari zijn de vijf foto's in het museum te bekijken. Als het Fries Museum eenmaal is verhuisd naar het Zaailand zal de serie (tijdelijk) onderdeel uitmaken van de expositie van het Verzetsmuseum.

Huis-aan-huis besteedde uitgebreid aandacht aan de aankoop onder de kop 'De Overval, door een piepklein gaatje'. Verwijzend naar de pinhole-techniek die ik heb gebruikt. Ik kreeg al meteen reacties en felicitaties van mensen die het artikel hadden gelezen. Ach, het voelt ook wel als een mijlpaaltje: een aankoop door een museum. Best trots op.

8 december 2010

Shismaref verdrinkt


















(foto Dana Lixenberg)

Shismaref in het verre noordwesten van Alaska ligt op een eiland dat door de stijgende zeespiegel overspoeld dreigt te raken. Er zijn al huizen door het water opgeslokt en de Inupiaq gemeenschap moet kiezen waar ze haar toevlucht zoekt. Ze zijn te beschouwen als de eerste klimaatvluchtelingen.

Shismaref is drooggelegd, de zeshonderd bewoners vrezen te prooi te vallen aan alcohol en andere verslavingen bij verhuizing naar het vasteland. Ze willen graag hun cultuur bewaren en dat zou het beste kunnen als ze een nieuwe gemeenschap mogen opbouwen, maar dat is de duurste optie.

Regisseur Jan Louter las in 2005 in een Franse krant over het verdwijnen van het eiland. Hij besloot dat dit drama niet onopgemerkt mocht blijven en maakte de documentaire 'The last days of Shismaref'. Hij bood fotograaf Dana Lixenberg de kans een aantal keren mee te gaan en de gemeenschap te fotograferen. Op de website komen foto's, documentaire, informatie en het laatste nieuws samen.

Dana was afgelopen maand in Parijs bij Photo Off, de boekenbeurs. Ze signeerde haar boek, dat ik nu lees. Hoewel ze voornamelijk portretten maakte, valt uit haar foto's meer op te maken over het isolement van deze groep Eskimo's, hun cultuur en het landschap. Een bijzonder project, dat tot voorbeeld strekt.

7 december 2010

Niet lachen













(foto Dolph Kessler)

Fotografie was in de tijd van Roelof Lammers (1853-1910) handwerk van de lange adem. Een geportretteerde moest soms minuten stil zitten, om de foto te laten slagen. Glimlachen was er daarom niet bij. Pas door de ontdekking van de ‘photographie instantanée' (1881) met zilverbromideplaten waren kortere sluitertijden mogelijk. Ook de flitslamp bood soelaas.

Lammers was een van de eerste fotografen in Friesland. Al in 1871 – als zeventienjarige – had hij een eigen fotoatelier in Drachten. Publiek kan in Museum Smallingerland zijn werk vergelijken met dat van een nieuwe generatie Friese fotografen.

Tryntsje Nauta sluit met haar portretten van kinderen (uit 2006) nog het meest aan bij de traditionele foto's van Lammers. Omdat zij geen flitser gebruikt, moesten de jongeren soms relatief lang stil zitten. Daarom ook hier serieuze gezichten.

Nauta wil in haar kinderportretten laten zien dat kinderen 'jong moeten en oud willen zijn', zoals ze dat verwoordt. In hun pose doen ze soms volwassener aan dan ze zijn, maar je ziet dat ze op het punt staan naar buiten te rennen om verder te spelen.

In haar portretten legt Marije Kuiper meer de nadruk op dat wat haar onderwerp beweegt; hobby of werk. Na een tijd buiten Friesland te hebben gewoond, keerde ze vorig jaar terug in haar geboortedorp Vinkega. Ze zocht naar een afstudeerproject voor de Academie voor Popcultuur waar ze helemaal achter kon staan.

Toen haar bleek dat anderen hun dromen ‘gewoon' in het eigen dorp waarmaakten, besloot ze hen te fotograferen. Gaandeweg boden meer en meer dorpsbewoners een kijkje in hun leven. Zo slaagde Kuiper erin een bijzonder portret van Vinkega te maken en daarmee ook haar eigen weg te vinden in de fotografie.

Dolph Kessler (niet meer zo jong, maar pas een paar jaar actief als fotograaf) laat enkele van zijn foto's uit de serie Art Fairs zien, gemaakt op internationale kunstbeurzen. De toeschouwer wordt even op het verkeerde been gezet door een paar foto's van de Frieze Art Fair. Niet in Friesland, maar in Londen.

Kessler weet momenten te kiezen waarop de galeriehouders, kunstenaars of beursbezoekers een soort toneelstukje lijken te spelen. De relatie die ze daardoor onbedoeld aangaan met de kunst achter hen is soms komisch, soms bijna tragisch.

Ook niet van tragiek gespeend zijn de foto's van Marijke van Ruiten. Haar presentatie wijkt af van die van de anderen. Op een scherm is een kort filmpje te zien. Door de zoeker van haar analoge camera filmde ze een man die op portret gaat. Hij trilt en weet niet goed waar hij moet kijken, in afwachting van de fotograaf.

In de collage van papieren foto's in verschillende groottes gebruikt ze teksten, waarmee ze de kijker 'medeplichtig' maakt in haar honger naar een verhaal. Behalve dat ze laat zien hoe thuislozen in woonvoorziening De Terp wonen, verwoordt ze ook wat ze daarbij ervoer. Ze maakt anderen deelgenoot van haar vooroordelen, beschrijft de pieslucht rond de een en het stilzwijgen van de ander. Dat maakt indruk, al doen taalfouten in haar briefjes daar jammer genoeg afbreuk aan.

De expositie 'Friesland Fotografie Nu' is te zien in Museum Smallingerland in Drachten: t/m 11 feb, di t/m za, 11-17 u, zon- en feestdagen, 13-17 u

2 december 2010

Nomaden


















(foto Jeroen Toirkens)

Kleur en zwartwit wisselen elkaar af in de expositie NomadsLife van Jeroen Toirkens. Op de wanden van galerie Noorderlicht in Groningen 'dansen' de foto's zoals Stephan Vanfleteren het bedoeld heeft. In groepjes, op verschillende hoogtes. Zonder commentaar, behalve dan een inleiding waarin te lezen valt dat Toirkens al sinds 1999 nomadenvolkeren fotografeert. In centraal Azië, Rusland, Mongolië en het Arctisch gebied.

Zijn fascinatie begon in het Turkse Bolkarmassief. Hier leerde hij de Yörük kennen en hun manier van leven. Ze vochten met de druk van de modernisering. De gebieden waar ze traditioneel doorheen trokken, worden opgekocht door projectontwikkelaars en veel jongeren kiezen voor een leven in de stad.

Modernisering, globalisering en politiek hebben op nomadenvolkeren hun effecten en Toirkens laat er een aantal zien: alcoholmisbruik, klimaatverandering en modernisering. Vervoermiddelen als de auto en motor vervangen de slee en het paard, Russische nomaden werden gedwongen in kolchozen te wonen, de uitgestrekte toendra's zijn langer groen dan bedekt met sneeuw.

Toirkens spreekt zich in zijn beelden niet hardop uit voor of tegen deze veranderingen. Er klinkt wel een zekere nostalgie in door, melancholie voor wat verloren dreigt te gaan. Maar het leven volgens tradities en in barre omstandigheden is hard, modernisering kan verlichting betekenen, zou de toeschouwer kunnen concluderen. Aan de gezichten van de nomaden zelf valt het niet af te lezen. Zij zijn dit leven gewend, schikken zich tussen hun honden of rond het vuur in hun tent.

Het oordeel is aan de kijker. Die ziet sterke vrouwen, spelende kinderen, werkende en soms drinkende mannen. Sneeuw en kou, tegenover bonte kleding en tenten. Kleur duikt op als dat iets toevoegt. Zoals in een foto van een hoek van een tent, die is opgelapt met allerlei stukjes stof. Of in een foto van een rendier dat de bloeddoorlopen bast van zijn gewei veegt. Een zinvolle afwisseling, die maakt dat je nieuwsgierig blijft. Naar meer, naar het boek. Nog even wachten tot maart 2011.

NomadsLife maakt deel uit van De Poolnacht, een manifestatie ter gelegenheid van het veertigjarig bestaan van het Arctisch Centrum van de Rijksuniversteit Groningen.

1 december 2010

Het weer


















(foto Jari Silomäki)

Met een sluitertijd van twee uur wist Jari Silomäki deze foto te maken. Het moet in Finland op dat moment midden in de nacht en winter zijn geweest. In de foto staat dat hij en zijn broer al die tijd op een klif sterke drank hebben zitten drinken. Dat moet wel, anders houd je het 'poseren' niet vol.

Het beeld maakt deel uit van het lang lopende project 'My weather diary'. Sinds 2001 maakt Silomäki elke dag een landschapsfoto, die hij verbindt met gebeurtenissen uit het persoonlijke, nationale of internationale nieuws. Zo kan het dat onder een foto van zijn vensterbank staat 'Helsinki, the day that Idi Amin died', en bij een foto van een treurwilg 'Kiel, the day that 22 children were killed in a school fire in Yakutia'.

De combinatie van de lieflijke taferelen en de harde nieuwsfeiten werkt soms confronterend. Maar er is ook plek voor vrolijker en meer filosofische bespiegelingen als 'If we are to believe tombstones, there have only been good and beloved grandparents, parents, sons and daugthers'.

Ik kwam Silomäki op het spoor door Tatu Lertola, die net als ik dit seizoen meedoet aan de masterclass van Noorderlicht, onder leiding van Lars Boering en Marc Prüst. Volgens Tatu krast Silomäki de teksten in zijn negatieven. Een lastig klusje, wat soms wel te zien is aan de hanenpoten. Vooral bij langere teksten moet het priegelen zijn:

'Evening stroll with Anu by the river Vantaanjoki. It was raining and the dusk was falling. I measured the exposure to be about 15 minutes. We sat on a cliff and I tripped the shutter. We sat for five minutes without moving when we heard a loud splash. - Who is crazy enough to go swimming in this weather?
Anu didn't reply since she was close to the camera; her face would have appeared unsharp in the final image. We forgot the event while waiting for the shutter to close. Two days later I read a newspaper that a middle-aged woman had drowned in Vantaanjoki. The body had drifted downstream.'

Cultuurschok













(foto Elske Riemersma)

'Fotografe Elske Riemersma laat u Chili zien' stond op de toegangskaartjes bij haar fotolezing in de Beleefbibliotheek gisteravond. Maar dat beloofde te veel. Wat het publiek vooral zag, is dat Riemersma onder de indruk was geraakt van het Zuid-Amerikaanse land.

Ze begon met een aantal straatbeelden van Santiago, met gekleurde laagbouw. 'Typisch Chileens', vond ze. Maar de man die voor me zat en die in Mexico en Guatemala was geweest, constateerde net als ik dat heel Midden- en Zuid-Amerika deze fleurige huizen kent.

'Santiago is een miljoenenstad', vertelde ze. 'Maar daar heb ik geen foto's van. Tim wel.' Haar zoon, die na de pauze een korte presentatie hield over zijn uitwisseling met de Rotary. Hij verbleef tien maanden in Chili, en in die periode bezochten Riemersma en haar man hem.

Riemersma wilde in haar lezing te veel laten zien, zonder zich goed in de materie te hebben verdiept. Ze toonde een paar muurschilderingen (niet in detail), waarin de geschiedenis van het land was verbeeld. Ze vertelde dat dichter Pablo Neruda kort met een Nederlandse vrouw was samen geweest en dat ze een gehandicapte dochter hadden gekregen 'waar hij niets van wilde weten'. 'Daar heeft Pauline Slot een boek over geschreven.'

Ook bleef ze even stilstaan bij de geschiedenis van de Mapuche, de oorspronkelijke bewoners van Chili. In Ruca Rayen - vlakbij Pucon - bezocht ze Margot, die haar vertelde dat een dam in de rivier heel erg zou zijn voor de indianen. Maar Riemersma kon niet precies uitleggen waarom. 'De rivier is heel belangrijk voor ze, en ik wil terug om dit verder uit te zoeken.' Even googelen had haar geleerd dat door de dam gebieden onder water komen te staan, waar de Mapuche nu van leven.

Eigenlijk gaf Riemersma verschillende voorzetjes voor lezingen die ze had kùnnen houden. Bijvoorbeeld over muurschilderingen, de kunstenaars die ze maken en de onderwerpen die ze verbeelden. Of over dichter Neruda, of over de Mapuche.

Haar foto's konden bovendien dit gemis aan verdieping niet compenseren. De meeste waren van een te grote afstand genomen. Daarom moest ze aanwijzen dat er een mevrouw op haar kop in een colakarretje hing. Het publiek moest raden dat de mannen die voorover gebogen over tafeltjes zaten aan het schaken waren. Tussen hen in viel nog net een hakende vrouw te zien, al zat zij half afgewend.

Twee beelden van een tangowedstrijd op een plein in de avond waren bewogen en van een veel te grote afstand genomen. En de natuur rond Ruca Rayen is weliswaar mooi, maar beelden ervan vertellen niet het verhaal dat de cultuur van de Mapuche - na de onderdrukking door de Spanjaarden - opnieuw bedreigd wordt.

Riemersma wil haar foto's van Chili in een boek uitgeven. Een ambitieus plan waar nog wel het nodige onderzoek voor nodig is. En een tweede reis naar Zuid-Amerika.