31 juli 2010

HSDL


















Nee, Leeuwarden krijgt geen metro en ook geen hogesnelheidslijn. HSDL staat voor Het Schip De Lading en het is het project van stadskunstenaar Marten Winters. Deze week belde hij me op om te vragen of ik een bijdrage (in de vorm van een foto) wil leveren aan zijn schip van papier maché. Op de foto moet iets staan dat voor mij 'waarde' vertegenwoordigd. En ik moet erbij vertellen wat dat dan is.

Meteen toen hij me de vraag stelde schoot me bovenstaande foto te binnen. Niet omdat er een kind op staat. Natuurlijk, veel mensen vinden hun kinderen het meest waardevol en dat is prima. Maar ik heb geen kinderen en deze foto vertegenwoordigt voor mij dus iets anders, namelijk het plezier dat je kunt hebben in spel. Een eenvoudig spel met een paar ballen. Geen elektronica, niet iets met veel geluid en poeha.

Het gaat bovendien niet alleen om plezier, maar ook om kunde. Dat een mens, een kind of volwassene, kan genieten (en profiteren) van een vaardigheid. Niet om zo nodig beter te zijn dan anderen, niet vanwege de prestatie en al helemaal niet omdat het moet.

Maar of het nu jongleren is of hard rennen, sommen maken of een boek schrijven, een schuurtje timmeren of een koek bakken, het feit dat je iets kunt, dat je iets goed kunt, geeft enorm veel voldoening. En ik gun iedereen een vaardigheid. Eén om trots op te zijn, één waar je eigenwaarde aan ontleent. Dat heeft voor mij waarde.

26 juli 2010

Daklozenkrant


















Nog een paar weken, dan begint in Leeuwarden de fotomanifestatie Noorderlicht. Op twee plaatsen exposeer ik met foto's (het Natuurmuseum Fryslân en croissanterie Vittorio), en daarnaast verschijnen er foto's van me in een eenmalige krant.

Het idee voor deze krant is afkomstig van Marijke van Ruiten, die ik leerde kennen toen ze de Leeuwarder Courant benaderde met haar reportage over het asielzoekerscentrum in Dokkum. Binnenkort maakt ze foto's van De Terp in Leeuwarden, een gebouw dat ook moet sluiten. De laatste bewoners en het pand zijn haar onderwerp.

Nu hebben we het plan om een gezamenlijke uitgave te maken. Ik fotografeer voetballers die het afgelopen seizoen meededen aan de Dutch Homeless Cup. De winnaar van de landelijke competitie mag naar het wereldkampioenschap, dat dit jaar in Rio de Janeiro wordt gehouden. Noch het team van Zienn, noch dat van het Leger des Heils schopte het zover.

Het idee voor deze serie kwam via een andere fotograaf tot stand, Meike Seele. We volgden vorig jaar allebei de Noorderlicht-masterclass van Stuart Franklin en hielden sindsdien contact. Deze Duitse woont en werkt in Zwitserland en was daar afgelopen jaar een soort vaste fotograaf van de landelijke homeless competitie. We maakten plannen voor een gezamenlijke expositie, maar omdat Meike heel druk is met een fotografie-opleiding kwam haar bijdrage in het gedrang. Overigens houdt zij een leuke weblog bij over haar studie.

De komende week moeten Marijke en ik er even hard aan trekken om de financiering voor het project rond te krijgen. We hebben al een paar toezeggingen binnen, maar daar moet wat bij om de begroting sluitend te krijgen.

24 juli 2010

Rob Hornstra













Een man met een missie, Rob Hornstra. Hij had een vooruitziende blik toen hij na zijn afstuderen in Rusland ging kijken. Na zijn boek '101 Billionaires' bedachten hij een schrijver/filmmaker Arnold van Bruggen dat het interessant zou zijn de veranderingen in Sochi te volgen. Zijn Sochi Project neemt steeds omvangrijker vormen aan, nu het via Facebook en een weblog te volgen is.

Sochi is het toneel van de Winterspelen in 2014 en dus moet daar van alles gebeuren. Maar deze stad in de Kaukasus ligt op de grens van Georgië en Abchazië, met vlakbij de verarmde deelrepublieken Tsjetsjenië, Tsjerkessië en Noord-Ossetië. De oorlog tussen Georgië en Abchazië heeft zijn sporen nagelaten en de komst van hotels, moderne infrastructuur en duizend prefab-huizen voor de arbeiders die dat allemaal gaan bouwen, zullen het aanzien van de streek ingrijpend veranderen.

'Slow journalism' noemt Hornstra het op zijn site. In vijf jaar proberen ze er twee keer per jaar een maand rond te trekken om de veranderingen vast te leggen, mensen te volgen die voor de nieuwbouw hun huizen uit moeten, datgene te registreren dat er straks niet meer is. Een loflijk en kostbaar streven, dat hij financiert door de verkoop van foto's via een galerie, fondsen en partnerships, publicaties en 'community funding'. Iedereen kan een steentje bijdragen en de teller loopt.

Gisteren en vandaag (23/24 juli) was hij in Leeuwarden te gast bij Foto Leeuwarden. Hij hield een lezing en een masterclass. Zestien belangstellenden lieten zich overspoelen met informatie over dit project, over het samenstellen van een publicatie (boek of krant) en over zijn werkwijze als fotograaf. Hij voorzag portfolio's van commentaar en ging in op allerlei vragen. Maar vooral pleitte hij voor documentaire fotografie.

En je kunt van zijn foto's zeggen wat je wilt, dat de portretten niet allemaal even sterk zijn, dat ze soms slordig zijn. Maar wat is het een interessante investering om een streek en verschillende mensen zo lang te volgen! Dat bleek ook uit enkele andere projecten die de revue passeerden, zoals de portretten die Tryntsje Nauta maakt van haar vader die afscheid moet nemen van zijn boerderij. Of de foto's van Marijke van Ruiten die bewoners van het asielzoekerscentrum in Dokkum fotografeerde. Het centrum - eveneens onderwerp van de reportage - is inmiddels gesloten. Maar sommige mensen volgt ze nog. Iedereen die het aandurft tijd, energie en geld te steken in dergelijke projecten verdient alle aandacht.

Niets veranderd













(foto Hanne van der Velde)
Heinz Aebi en Hanne van der Velde zijn net afgestudeerd aan de Fotoacademie in Groningen. Over hun groepsexpositie schreef ik in mei al iets. Dit tweetal heeft een ander podium gevonden voor hun foto's, namelijk boekhandel Godert Walter in de Ebbingestraat in Groningen. Een adres met herinneringen.

In 1986 organiseerden studiegenote Ytsje van der Wal en ik hier een expositie over Groniningen Fietsstad. Er was in de stad een symposium over fietsen, overal ter wereld. Groningen stond (en staat waarschijnlijk nog) tweede op de internationale lijst van steden waar het meest gefietst wordt. Alleen in Peking gebruiken meer mensen een rijwiel.

Onze tentoonstelling bestond uit oude foto's van de Grote Markt voor het verkeerscirculatieplan, historische ruimtelijke ordening, en tekeningen van fietsopstellingsplaatsen - bijvoorbeeld een OFOS, een opgeblazen fietsopstellingsstrook, als ik het me goed herinner. Nog denk ik wel eens aan die afkorting als ik zo'n strook zie, waarbij fietsers voor het stoplicht mogen wachten over de volle breedte van de rijbaan.

Destijds stond Erik in de winkel, een buitengewoon aardige, charmante en een beetje broze boekhandelaar. En hij was er nog. Even vriendelijk als toen, een tikje brozer. Opnieuw geeft hij jonge mensen een kans, een podium om te laten zien wat ze doen en kunnen. 'Weet je de weg naar boven', vroeg hij. Ik antwoordde bevestigend en legde uit waarom.

Hij zei zich onze expositie wel te herinneren. 'Mijn compagnon was destijds pas vertrokken, en die was niet zo'n voorstander van exposities', verklapte hij. Mijn gezicht herkende hij, wat niet alleen heel aardig maar ook aannemelijk is. Ik kende dat van hem immers ook. En in mijn achterhoofd heb ik altijd de uitspraak van de moeder van een vriendin, die het naar mijn idee wel bont maakte toen ze bij het zien van mijn babyfoto's zei: 'je bent niets veranderd'.

Congo













(© Collectie KMMA Tervuren: foto Flamand, s.d.)

In 1885 stichtte de Belgische koning Leopold II een privédomein langs de loop van de Congo-rivier. In de loop van de jaren moest hij met Portugal de nodige grensconflicten uitvechten. Onder zijn leiding werden natuurlijke bossen gehakt om andere gewassen te verbouwen in monocultuur. De inlandse bevolking werd tewerkgesteld ten behoeve van de ivoor- en rubberhandel en velen verloren daarbij hun leven. Een 'beschavingsmissie' bracht de vooruitgang in deze 'barbaarse wereld'. Fotografen voelden zich aangetrokken door 'annexatie' en legde die vast.

Ter gelegenheid van de vijftigjarige onafhankelijkheid van Kongo toont Noorderlicht twee exposities. De eerste duurt tot en met 8 augustus en bevat een selectie uit het historische materiaal van deze eerste fotografen, gemaakt door Carl de Keyzer en Johan Lagae. Van 14 augustus t/m 3 oktober is recent werk van Carl de Keyzer te zien.

De samenstellers konden uit ruim 40.000 negatieven kiezen en wisten zich tot 80 beelden te beperken, veelal foto's die nooit eerder vertoond zijn. Gek genoeg ontstaat een veelzijdig beeld. Niet alleen gruwel, zoals de man met de afgehakte handen, die - toch geketend! - geportretteerd is. Of zoals de gevangenen die een termietenheuvel vernietigen, terwijl ze met ketenen en halsbanden aan elkaar vast zitten.

In de afwisseling zie je een vrouw die haar enkelbanden laat verwijderen gezeten op een verhoging in een smidse. Een trotse vrouw in een geïmproviseerde studio van een stoel voor een hangend doek dat volledig te zien is. Met een soort luchtigheid passeren olifantspoten die hangen te drogen aan een waslijn, een vrouw die een antilopenjong voedt met een fles en een 'humoristische optocht' waarin mensen zijn verkleed als olifanten met juten zakken als poten.

De hardheid van het leven is terug te vinden in 'Dhr Sillye tijdens een koortsaanval', gelegen op een eenvoudig bed met zijn foxhond in de boog van zijn arm. Vrijwel in dezelfde houding ligt een lijk in ontbinding, midden op een pad in het oerwoud. En sommige foto's lijken onschuldig, maar hebben een dubbele bodem. De tuin van de gouverneur in Engelse stijl, met op de voorgrond een standbeeld van een jagende godin Diana lijkt lieflijk, maar wat moest er gebeuren om hier zo'n tuin aan te leggen? En al die mensen die wachten op de aankomst van een boot? Staan zij daar allemaal voor zich, of zijn de Congolezen er om de bagage te dragen van die paar blanken, gekleed in wit?

Het is mooi dat in de selectie zowel vrouwen als mannen te zien zijn, dat er balans zit in natuur, industrie en straatbeeld. Bijzonder ook, dat deze foto's zijn gemaakt. Nu - ruim een eeuw later - blijft toch een gevoel hangen dat 'de blanke' beter meende te weten en zo nodig zijn stempel op het land en de mensen moest drukken. Wetend hoe het land (en het Afrikaanse continent) er nu voor staat, dan zie je dat vele (goede) bedoelingen gedoemd waren te mislukken.

19 juli 2010

'Gelaten land'










(foto Laurens Aaij)
Wat een toeval. Ik loop de bibliotheek binnen en voor me wandelt Joop Gutman, die straks tijdens Noorderlicht - net als ik - exposeert in croissanterie Vittorio. Samen hebben we de expositie 'Gelaten land' van Laurens Aaij bekeken. En terwijl we hier nog wat woorden over wisselen, loopt fotografe/fotodocente Elske Riemersma binnen.

Alle drie vertrekken we teleurgesteld. Aaij heeft geen thema gekozen, althans niet een thema dat eruit komt. Hij laat wat losse beelden zien; een echtpaar op straat, parkeerstrepen op het asfalt, broden in een deuropening van een bakkerij, een hoek van een roestende bank met hoog gras tussen de planken van de zitting.

Op www.fotoleeuwarden.nl staat er het volgende over: ,,West-Vlaanderen is een walhalla voor een fotograaf. Dichtbij en toch volstrekt onvergelijkbaar met Friesland. Maar dat alleen was niet de aanleiding voor het maken van 'Gelaten land'. Aaij wilde het 'heitelân' van Stephan Vanfleteren in beeld brengen'', die in het Fries Museum zijn indringende kijk op Friesland laat zien.

Zo'n beschrijving roept verwachtingen op die Aaij niet inlost. Wat is er 'gelaten' aan dit land? Hoe past een keurige, blauwe auto bij een blauwe parkeerstreep bij deze titel? Ook zie je een vrouw die twee mannen passeert op straat. In het bijschrift valt te lezen 'hier staat zaterdag de rij auto's tot aan de brug'. Ze gaan over een geliefde bakker, maar van de winkel geen spoor. Nu wil ik die rij zien, want dat is kennelijk een bijzonderheid.

Bovendien hangen de foto's op een rare manier. De expositie begint met drie vrijstaande borden met aan beide kanten foto's, waar je tussendoor slingert. De andere borden staan in een kring en op twee na zijn de naar binnen gekeerde ruggen leeg. Ik vroeg me af of er borden waren verzet. Al met al leek het beter het aantal te beperken, zodat je ze aan beide kanten kunt behangen en plaatsen zodat de bezoeker uitgenodigd wordt ze allemaal te bekijken. Enfin, geen aanrader.

15 juli 2010

World Press Photo













(foto Pietro Masturzo)
De winnaar van World Press Photo 2010 is de Italiaan Pietro Masturzo, die een serie maakte over mensen in Teheran die 's nachts op de daken hun protest uitroepen tegen de omstreden verkiezing van Mahmoud Achmedinejad tot president van Iran. Deze en de andere prijswinnende foto's hangen tot en met 3 augustus in Post-Plaza in Leeuwarden.

Dat Masturzo won werd in februari bekend. Ook Kees van de Veen van het Dagblad van het Noorden viel in de prijzen in de categorie 'Arts and entertainment'. Het is voor het eerst sinds tien jaar dat de expositie weer te zien is in de Friese hoofdstad en dat is te danken aan ondernemer Jan Boomsma, die het als een mooie publiekstrekker zag. Het klinkt wereldlijk en wonderlijk dat Leeuwarden in de kalender van de reizende expositie zit ingeklemd tussen Santiago in Chili en Sint Petersburg, Rusland.

Is dit iets om trots op te zijn? Ach, het is een kwestie van een telefoontje en de nodige financiering. Om de expositie zijn andere evenementen georganiseerd, zoals een fotowedstrijd voor amateurs die hun nieuwsfoto's konden insturen. Bianca Domhof won met een beeld van koeien in de wei, terwijl op de achtergrond een rij rode tractors passeert tijdens - waarschijnlijk - een elfstedentocht.

Het is vooral jammer dat deze activiteiten niet samenvallen met de manifestatie Noorderlicht, die wereldwijd in de top 5 van fotofestivals staat. Vernieuwend, spraakmakend en gezaghebbend. Foto Leeuwarden valt wel samen met de expositie van de Vlaamse fotograaf Stephan Vanfleteren in het Fries Museum. De Leeuwarder fotograaf Laurens Aaij exposeert in de bibliotheek - als een soort 'antwoord' op 'Flakkelân' - zijn indrukken van België. Die link is in elk geval wel gelegd.

13 juli 2010

Poes













Je kunt van mij zeggen dat ik knuffelig ben met de hond, maar als ik bij Norma kom betreed ik een overtreffende trap. Zij heeft zelfs van haar koe een knuffel gemaakt. Maar ook de poezen doen hard mee. Vooral deze vond het in mijn nek heerlijk. Ik heb de foto zelf gemaakt, uit de losse hand. Goed gegokt.

Hamish jarig



















Eerlijk gezegd waren we een dagje te laat, maar dat heeft Hamish ons vergeven nadat ik een verjaardagstaartje voor hem had gemaakt. Vijf jaar al weer... Eten doet hij altijd als de beste, binnen een minuut was al het lekkers als sneeuw voor de zon verdwenen. Het is aannemelijk dat deze foto uiteindelijk het boek 'Hamish, mijn hondenleven' (oid) gaat halen. Ik heb al zoveel foto's van hem, dat ik er makkelijk een boek mee kan vullen. En avonturen beleeft hij ook genoeg...

11 juli 2010

Aankoop


















Het Verzetsmuseum heeft mijn serie uit expositie 'De grote ontsnapping' gekocht! Het bestuur is eind juni akkoord gegaan en ik lever vijf foto's van plaatsen waar de bevrijde gevangenen van De Overval (8 dec. 1944) verzetsmensen ontmoetten die hen naar onderduikadressen hielpen. In de oorspronkelijke serie 'Hoogste tijd om thuis te komen' had ik een foto van de Beursbrug, maar die heb ik op verzoek van het museum vervangen door een andere van dezelfde plek. Hierop is het Beursgebouw (tegenwoordig bibliotheek) beter herkenbaar. Op eigen initiatief heb ik ook de foto van de Bonifatiuskerk vervangen, omdat ik de tweede versie bij nader inzien beter vond. Minder 'afgesneden'. Op 8 december (verjaardag van de overval) staat de officiële overdracht gepland.

9 juli 2010

Na de stilte










Zondag 4 juli. Duitsland heeft gisteren de kwartfinale van het WK voetbal tegen Argentinië gewonnen. Op deze vrije en blije dag kan iedereen van de Alster genieten. Het is als altijd druk op en rond de Alster, en het lijkt in niets op 3 juli (zie bericht 'Stil').

Nobuyoshi Araki













(foto Nobuyoshi Araki)
Silent wishes. Dat is de titel van de expositie met werk van Nobuyoshi Araki in de Deichtor Hallen in Hamburg. Araki werd vooral bekend met zijn erotische foto's van Japanse vrouwen, hangend in de touwen. Even kort door de bocht. Deze expositie laat ander werk zijn, veel persoonlijker, omdat de hoofdpersoon zijn vrouw Yoko is. Araki werd in 1940 geboren, al sinds zijn eerste ontmoeting met Yoko werd zij zijn favoriete model. In Hamburg zijn foto's te zien uit de serie My wife Yoko (1968-1976), van zijn huwelijksreis (Sentimental journey) en sluit af met een serie over het sterven van Yoko in 1990.

Araki toont een opvallende fascinatie voor het naakte achterwerk van zijn vrouw, maar wat ons opviel is dat hij die zelden met naakte rug laat zien. Terwijl die in mijn ogen daar onlosmakelijk deel van uit maakt. Op de meeste foto's kijkt Yoko ernstig, alsof ze voorvoelt waar dit zal eindigen. Dat geeft de hele expositie iets sombers. Uiteraard in de laatste serie, waarin vooral haar lievelingskat een grote rol speelt. Deze eenzame kat staat symbool voor Araki's gemis.

Stoute hond


















Op de Gross Neumarkt in Hamburg loopt een hond. Het lijkt een golden retriever, maar zijn vormen wijken iets af van het gangbare model. Hij is vooral groter. Goeiig, maar groter. En hij vindt het leuk om soms een bal te pakken, ondanks warm weer. Dit jongetje zag tot twee keer toe de hond met zijn bal vertrekken. Noch hij noch zijn moeder durfde de bal terug te halen. Ik heb dat daarom maar gedaan. Na de tweede keer borg de moeder de bal op en zag het jongetje zijn kans schoon de hond - die inmiddels weer op zijn plekje onder de verkoelende fontein lag - eens even ernstig toe te spreken.

Stil


















Afgelopen weekeinde was ik met mijn moeder in Hamburg. Het was er warm en normaal gesproken zou het op zaterdag rond de Alster een komen en gaan van mensen zijn geweest, ware het niet dat het Duitse elftal moest spelen tijdens het WK in Zuid-Afrika. Tijdens een stadsrondrit met een bus cabrio zagen we hier en daar plukjes mensen bij cafés, op pleinen, maar langs en op het water was het extreem rustig. Een mooie gewaarwording.