Op expeditie

'De sinne sil ûndergean', maar niet voordat Sytse Pruiksma kieviten, meeuwen en scholeksters goedenacht heeft gewenst. Met een computer, vogelfluitjes, slag- en snaarinstrumenten voerde hij zaterdagavond soundscape Laaksum op. Soms was het net of de vogels op mijn roep reageerden. Of maakte hij die geluiden ook zelf?

Soundscape Laaksum was een van de slotoptredens in Ekspedysje Laaksum. Onderdeel van de Moanne fan it Fryske Boek, georganiseerd door Tresoar en de Culturele Onderneming. Ik deed onderstaand verslag in de Leeuwarder Courant:

Drie bussen vol niet-zo-sportieve, maar o zo dappere deelnemers reisden zaterdag naar een hersenschim.

Bij binnenkomst in Tresoar drukt directeur Bert Looper de aanwezigen op het hart goed te eten van de klaarstaande broodjes. 'Wy geane ommers op ekspedysje' en dat heeft consequenties. 'U kunt met geen enkele klacht bij mij terecht.'

Hij voert de spanning nog wat op. 'We weten ook niet met hoeveel man we terugkomen...' Atte Jongstra doet er een schepje bovenop. 'U denkt misschien dat Laaksum een dorp is, buurtschap, misschien niet meer dan een gat in de dijk der oude Zuiderzee. Het is minder dan dat. Dat hele Laaksum bestaat niet.'

Niemand haakt af. Gesterkt door de klanken van Ljoubjr nemen zij de eerste hobbel, het wachten op de derde bus. In de andere twee is proviand aan boord. Het is vooral zaak elkaar niet uit het oog te verliezen.

Eerste stop: Bolsward. Zelfs degenen met krukken zijn de ongelijke klinkers de baas. In de Martinuskerk treedt immers Tonnus Oosterhoff op. Dat doet deze winnaar van de P.C. Hooftprijs niet vaak.

Zijn eerste gedicht gaat in galm verloren. Maar bij een expeditie hoort improvisatie, Oosterhoff beklimt de preekstoel. Hij klinkt nu veel beter. De zaal klapt. 'Voor de preekstoel wordt niet geklapt, zei mijn vader altijd', reageert Oosterhoff streng. Om daar vergoelijkend aan toe te voegen: 'Hij was dominee.'

Sopraan Lucette van den Berg laat zich door de kerk niet kisten. Zij brengt twee gevoelige jiddische liederen ten gehore. Ook de Jonge Dichter des Vaderlands, Johanna Hoekstra, is niet voor een kleintje vervaard. Dyslectisch als ze is heeft ze heel wat ontberingen doorstaan. 'Mijn leven is een bord tomatensoep met lettervermicelli', dicht ze.

Voor Arjan Hut is in Bolsward de expeditie al geslaagd. Hij geniet omdat hij 'na de winnaar van de P.C. Hooftprijs en de Jonge Dichter des Vaderlands' de preekstoel op mag.

Met zijn gedicht over Laaksum herinnert hij het publiek aan het doel van de tocht. 'In welke bus zit ik ook weer?', twijfelt de een. 'In drie.' Het dreigt mis te gaan.  'O, op deze staat honderd.'

Toch voltallig arriveert de groep in de Teatertún van Rijs. Ze valt aan op koffie, thee en wijn, en luistert gelaafd naar dichter Cornelis van der Wal en popgroep The Black Atlantic. Die vindt dit optreden leuker dan in 'De wereld draait door'. 'Hier zijn meer mensen.'

Voorwaarts weer. De bussen passeren Laaksum om nog aan te houden bij It Reade Klif. 'Een illusie', aldus Atte Jongstra, die verhaalt van de slag bij Warns, die eigenlijk bij Laaksum werd uitgevochten. 'Dus Laaksum bestaat!'

De doorgaans bescheiden snacktent aldaar houdt de hongerige horde nauwelijks in bedwang. Bedienend personeel weet de menigte te splitsen door de helft te kalmeren met broodjes gehaktbal. Anderen krijgen kalmerende drankjes, waarna steeds dienbladen gebakken vis volgen.

De zon nadert het IJsselmeer en daarmee het slotstuk van de tocht. Er is nog net tijd voor het complete Friestalige poëzie-oeuvre van Atte Jongstra, dat op 'ien feltsje' past. en voor de Laaksum-soundscape van Sytse Pruiksma. Zijn ijle klanken bootsen het water en de vogels na, zo natuurlijk dat die antwoorden.

'De sinne sil ûndergean', zingen Lucette van den Berg en Abe Bonnema. En zo is het. Nadat Bonnema de reis heeft afgesloten met 'It marke' wil niemand terug. Op expeditie gaan roept de wildeman (m/v) in ieder op. Looper verwoordt de gevoelens. 'Litte wy ús siik melde, ús banen opsizze en gewoan hjir bliuwe.' Even lijkt het of hij voor de terugreis aan twee bussen genoeg heeft.