22 juli 2013

Sterfelijkheid in drie hoofdstukken




(foto Phillip Toledano)

Het succes van ‘Days with my father’ verraste fotograaf Phillip Toledano. Maar het is niet verwonderlijk dat wat hem na staat, ook anderen raakt.

Op 4 september 2006 overleed de moeder van Phillip Toledano. Na haar dood realiseerde hij zich dat ze hem had afgeschermd voor de mentale toestand van zijn vader. Die had geen Alzheimer, maar was wel zijn kortetermijngeheugen kwijt. Phillip trok bij zijn vader in en verzorgde hem tot diens dood in 2009. Van deze drie jaar maakte hij een zeer persoonlijk en aangrijpend fotoverslag: ‘Days with my father’. Nu te zien in Noorderlicht Fotogalerie in Groningen.

Phillip nam zijn vader mee naar de begrafenis van zijn moeder. 'Terug in huis vroeg hij me elk kwartier waar mijn moeder was. Dan moest ik hem uitleggen dat ze was gestorven. En elke keer was dit schokkend nieuws voor hem. Waarom had niemand hem iets verteld? Waarom had niemand hem meegenomen naar de begrafenis?'

'Na een tijdje realiseerde ik me dat ik hem niet kon blijven vertellen dat zijn vrouw dood was. Hij kon zich niets herinneren, en het was voor ons beiden vreselijk steeds haar dood te herbeleven. Daarom besloot ik hem te vertellen dat ze naar Parijs was, om voor haar zieke broer te zorgen.'

Toledano’s korte commentaren op het leven met zijn vader zijn doordrenkt van liefde voor zijn veel oudere vader (hij was 58 toen Phillip werd geboren) en van humor. Die humor komt ook terug in de foto’s. Bijvoorbeeld die waarop hij twee koekjes op zijn vaders borst heeft gelegd. 'Look at my titties', zegt zijn vader met een grijns.

Soms fotografeert hij de aantekeningen die zijn vader achterlaat. 'Where’s everyone? What’s going on?’' Andere keren valt zijn vader plots stil en zucht. 'It’s then that I know that he knows. About my mum. About everything.' ('Dan weet ik dat hij het weet. Van mijn moeder. Alles.')

De projecten van Toledano gaan altijd over de dingen die hem zelf interesseren. 'Over dat wat voor mijn neus gebeurt. Pas later realiseer ik me dat er verbanden zijn tussen de dingen die ik doe.'

Days with my father’ trok op internet veel aandacht, vooral van kinderen. Dat verraste en ontroerde hem. Hij beantwoordde elke mail die hij kreeg. 'Mooi dat kunst hen helpt', vindt hij. Het boek ‘Days with my father’ is met opzet klein en goedkoop gehouden, zodat ook kinderen het kunnen betalen.

De nabijheid van de dood zette Toledano aan het denken. Als reactie op het leven met zijn vader, verdiepte hij zich in mensen die hun sterfelijkheid ‘ontkennen’ met plastische chirurgie. Hij portretteerde mannen en vrouwen die hun uiterlijk hebben laten veranderen in ‘A new kind of beauty’. 'Daar komt geen Photoshop aan te pas. De enige ‘retouche’ deden ze zelf.'

Hij wilde er eerlijke foto’s van maken en zag er daarom van af ze in hun eigen huis te fotograferen. 'Dat leidde te veel af.' De iconische Steve bijvoorbeeld liet zijn borsten vergroten en heeft implantaten in zijn kuiten en bovenbenen. 'Dan hoeft hij niet naar de sportschool.' Bovendien liet hij grotere tepels tatoeëren. Wat hij nog meer liet doen, wilde hij niet vertellen. Toledano: 'Schoonheid telt in onze maatschappij nog mee, maar verliest zijn waarde als iedereen zijn eigen uiterlijk zo kan manipuleren.'

In de tijd dat Toledano voor zijn vader zorgde, vond hij een Charlie Chan-detective uit de jaren dertig, waarin zijn vader meespeelt. Die was toen 25 jaar oud. 'Een oceaan van mogelijkheden voor zich... Mijn moeder, ik, ons leven samen, dat lag nog in het onbekende.'

Het zette Toledano aan het denken. Wat staat mij nog te wachten? Hoe zie ik er zelf uit als ik zo oud ben als mijn vader? Of over twintig jaar? Om antwoord te krijgen op deze vragen liet Toledano een dna-test uitvoeren waaruit bleek dat hij aanleg heeft voor obesitas, hartfalen en beroerte. Hij bedacht het project ‘Maybe’, waarin hij zelf de hoofdrol speelt. Met een ‘make-up artist’ en assistenten verkleedt hij zich als toekomstige versies van zichzelf.

Op een van de foto’s is hij zo oud als zijn vader. Hij zit in een rolstoel, een verpleegster heeft hem naar het park gereden. Terwijl hij een dutje doet, zit zij over haar mobieltje gebogen. 'Mensen vinden dit hard. Maar zo gaat ’t. Als ik met mijn vader ging wandelen en hij viel in slaap, dan had ik ook even contact met mijn vrienden.'

In zijn rol als 98-jarige merkte hij dat iemand op leeftijd, en bovendien in een rolstoel, geen enkele aandacht meer krijgt. 'Niemand ziet je meer.'

'Dit project gaat niet meer over fotografie, er is ook video bij. Ik heb acteerles genomen en ben afhankelijk van wat er gebeurt in interactie met acteurs. Mijn assistenten maken de opnames, dus ik ben alle controle kwijt. Dat haat ik, maar ik moet loslaten.' Toledano voelt zich hierin geen fotograaf meer maar kunstenaar, degene met de originele ideeën.

De fotoserie uit ‘Maybe’ beleeft zijn première in Groningen. Behalve als bejaarde is Toledano er te zien als dikke zakenman, als uitgebluste kantoorklerk of als crimineel die wordt opgepakt. 'Ik ben me ervan bewust dat het vrij sombere beelden zijn. Het is een soort duivelsuitdrijving; door de slechte afloop te laten zien, hoop ik dat die me niet overkomt.'

(dit artikel verscheen vrijdag 19 juli in de Leeuwarder Courant)


Geen opmerkingen:

Een reactie posten